Aksamı sebanın illetli fiiller kısmından olan nakıs fiil, fiilin asıl harflerinden son harfinde illet harflerinden vav veya ye bulunan fiile denir. Dilimizde nakıs denince akla bir yeri eksik gelir burada da fiilin sonu eksikmiş gibi olduğu için nakıs anlamı verilmiştir. Eğer son harf vav olursa onun yerine uzun elif koyulur. Mesela دعا, رَجا gibi… Eğer son harf ye olursa onun yerine kısa elif koyulur. Mesela رَمَى, بَنَى gibi… Bu fiilleri çekimlerken hangi babtan geldiğine dikkat etmeliyiz. Bunu da sözlükten öğrenebiliriz. Önemli olan ortadaki harfin mazideki ve muzarideki harekesidir. Şimdi bablara göre fiillerin çekimlerine bakalım.
- BABDAN GELEN NAKIS FİİLLER
Bu babın özelliği ortadaki harfin harekesinin mazide üstün, muzaride ötreli olmasıdır. Bu babta dikkat mazi çekimi yapılırken ikillerde illetli harf ortaya çıkar.
Nakıs Fiil Mazi çekimi
نَمَى fiilini mazi fiil olarak çekimleyelim.
| Cemi (çoğul) | Tesniye (ikil) | Müfret (tekil) | |
| هُمْ نَمَوْا | هُمَا نَمَوَا | هُوَ نَمَا | 3.Tekil Şahıs (o erkek) |
| هُنَّ نَمَوْنَ | هُما نَمَتَا | هِيَ نَمَتْ | 3.Tekil Şahıs (o kız) |
| اَنْتُم نَمَوْتُمْ | اَنْتُما نَمَوْتُما | اَنْتَ نَمَوْتَ | 2.Tekil Şahıs (sen erkek) |
| اَنْتُنَّ نَمَوْتُنَّ | اَنْتُمَا نَمَوْتُما | اَنْتِ نَمَوْتِ | 2.Tekil Şahıs (sen kız) |
| نَحْنُ نَمَوْنا | انا نَمَوْتُ | Mütekkelim (ben, biz) |
Nakıs Fiil Muzari Çekimi
نَمَى fiilini muzari fiil olarak çekimleyelim.
| Cemi (çoğul) | Tesniye (ikil) | Müfret (tekil) | |
| هُمْ يَنْمُونَ | هُمَا يَنْمُوانِ | هُوَ يَنْمُو | 3.Tekil Şahıs (o erkek) |
| هُنَّ يَنْمُونَ | هُما تَنْمُوانِ | هِيَ تَنْمُو | 3.Tekil Şahıs (o kız) |
| اَنْتُم تَنْمُون | اَنْتُما تَنْمُوانِ | اَنْتَ تَنْمُو | 2.Tekil Şahıs (sen erkek) |
| اَنْتُنَّ تَنْمُون | اَنْتُمَا تَنْمُوان | اَنْتِ تَنْمِينَ | 2.Tekil Şahıs (sen kız) |
| نَحْنُ نَنْمُو | انا اَنْمُو | Mütekkelim (ben, biz) |
Nakıs Fiil Emir Çekimi
نَمَى fiilini emri hazır olarak çekimleyelim.
| Cemi (çoğul) | Tesniye (ikil) | Müfret (tekil) | |
| اَنْتُم اُنْمُوا | اَنْتُما اُنْمُوا | اَنْتَ اُنْمُ | 2.Tekil Şahıs (sen erkek) |
| اَنْتُنَّ اُنْمُون | اَنْتُمَا اُنْمُوا | اَنْتِ اُنْمِي | 2.Tekil Şahıs (sen kız) |
Son Harfi Ye Olan Nakısı Yayi Mazi Çekimi
بَنَى nakıs fiilini mazi fiil olarak çekimleyelim.
| Cemi (çoğul) | Tesniye (ikil) | Müfret (tekil) | |
| هُمْ بَنَوْا | هُمَا بَنَيَا | هُوَ بَنَى | 3.Tekil Şahıs (o erkek) |
| هُنَّ بَنَيْنَ | هُما بَنَتا | هِيَ بَنَتْ | 3.Tekil Şahıs (o kız) |
| اَنْتُم بَنَيْتُمْ | اَنْتُما بَنَيْتُما | اَنْتَ بَنَيْتَ | 2.Tekil Şahıs (sen erkek) |
| اَنْتُنَّ بَنَيْتُنَّ | اَنْتُمَا بَنَيْتُما | اَنْتِ بَنَيْتِ | 2.Tekil Şahıs (sen kız) |
| نَحْنُ بَنَيْنا | انا بَنَيْتُ | Mütekkelim (ben, biz) |
بَنَى nakıs fiilini muzari fiil olarak çekimleyelim.
| Cemi (çoğul) | Tesniye (ikil) | Müfret (tekil) | |
| هُمْ يَبْنُون | هُمَا يَبْنِيَانِ | هُوَ يَبْنِي | 3.Tekil Şahıs (o erkek) |
| هُنَّ يَبْنِين | هُما تَبْنِيانِ | هِيَ تَبْنِي | 3.Tekil Şahıs (o kız) |
| اَنْتُم تَنْمُون | اَنْتُما تَبْنِيانِ | اَنْتَ تَبْنِي | 2.Tekil Şahıs (sen erkek) |
| اَنْتُنَّ تَبْنِين | اَنْتُمَا تَبْنِيانِ | اَنْتِ تَبْنِين | 2.Tekil Şahıs (sen kız) |
| نَحْنُ نَبْنِي | انا اَبْنِي | Mütekkelim (ben, biz) |
بَنَى fiilini emri hazır olarak çekimleyelim.
| Cemi (çoğul) | Tesniye (ikil) | Müfret (tekil) | |
| اَنْتُم اِبْنُوا | اَنْتُما اِبْنِيا | اَنْتَ اِبْنِ | 2.Tekil Şahıs (sen erkek) |
| اَنْتُنَّ اِبْنِين | اَنْتُمَا اِبْنِيا | اَنْتِ اِبْنِي | 2.Tekil Şahıs (sen kız) |
4.BABTAN GELEN NAKIS FİİLLER
Bu babta fiilin ortadaki harfi mazide esre, muzaride üstün olur. نَسِيَ, رَضِيَ, gibi…
نَسِيَ fiilini mazi fiil olarak çekimleyelim.
| Cemi (çoğul) | Tesniye (ikil) | Müfret (tekil) | |
| هُمْ نَسُوا | هُمَا نَسِيَا | هُوَ نَسِيَ | 3.Tekil Şahıs (o erkek) |
| هُنَّ نَسِيْنَ | هُما نَسِيَتَا | هِيَ نَسِيَتْ | 3.Tekil Şahıs (o kız) |
| اَنْتُم نَسِيْتُمْ | اَنْتُما نَسِيْتُما | اَنْتَ نَسِيْتَ | 2.Tekil Şahıs (sen erkek) |
| اَنْتُنَّ نَسِيْتُنَّ | اَنْتُمَا نَسِيْتُما | اَنْتِ نَسِيْتِ | 2.Tekil Şahıs (sen kız) |
| نَحْنُ نَسِيْنَ | انا نَسِيْتُ | Mütekkelim (ben, biz) |
نَسِيَ nakıs fiilini muzari fiil olarak çekimleyelim.
| Cemi (çoğul) | Tesniye (ikil) | Müfret (tekil) | |
| هُمْ يَنْسَوْنَ | هُمَا يَنْسَيَانِ | هُوَ يَنْسَى | 3.Tekil Şahıs (o erkek) |
| هُنَّ يَنْسَيْنَ | هُما تَنْسَيَانِ | هِيَ تَنْسَى | 3.Tekil Şahıs (o kız) |
| اَنْتُم تَنْسَوْنَ | اَنْتُما تَنْسَيَانِ | اَنْتَ تَنْسَى | 2.Tekil Şahıs (sen erkek) |
| اَنْتُنَّ تَنْسَيْنَ | اَنْتُمَا تَنْسَيَانِ | اَنْتِ نَسِيْتِ | 2.Tekil Şahıs (sen kız) |
| نَحْنُ نَنْسَى | انا اَنْسَى | Mütekkelim (ben, biz) |
نَسِيَ nakıs fiilini emri hazır olarak çekimleyelim.
| Cemi (çoğul) | Tesniye (ikil) | Müfret (tekil) | |
| اَنْتُم اِنْسَوْا | اَنْتُما اِنْسَيَا | اَنْتَ اِنْسَ | 2.Tekil Şahıs (sen erkek) |
| اَنْتُنَّ اِنْسَيْنَ | اَنْتُمَا اِنْسَيَا | اَنْتِ اِنْسَيْ | 2.Tekil Şahıs (sen kız) |
Nakıs Fiil Örnekleri
Aşağıdaki nakıs fiil örneklerini çekimleyerek nakıs fiil çekimini aklımıza iyice yerleştirelim. Böylelikle ihtiyaç halinde ne olacaktı bu diye çok fazla düşünmemiş oluruz.
| Anlamı | Arapçası |
| Davet etmek, çağırmak | دَعَا |
| Atmak | رَمَى |
| Rica etmek | رَجَى |
| Korumak | حَمَى |
| Görmek | رَاَى |
| Peşi sıra gelmek | تَلا |
| Zamanı gelmek | دَنَا |
| Koşmak | جَرَى |
| Bir şeyin peşinden koşmak | سَعى |
| Su seviyesinin üstünde olmak, yüzmek | طَفَا |
Sonuç olarak nakıs fiiller son harfi illetti olan fiile denir. Muzari halleri cezim yapılırken bazı zamirlerde sondaki illetli harf düşer. Buna dikkat etmemiz gerekir.
Nakıs Fiillerin İsm-i Fâilleri
| غَازٍ غَزَى | savaşan | رَامٍ رَمَى | atan | |
| رَاضٍ رَضِيَ | razı olan | ساَعٍ سَعَى | çalışan | |
- Nâkıs fiillerde ism-i fâil ma’rife olduğunda (اَلْفاَعِلُ) kalıbındadır. Nekre olduğunda ise 3. kök harfi düşer ve kesre tenvin alır.
| اَلْهاَدِي هاَدٍ | yol gösteren (ref ve cer hâli) |
| اَلْهاَدِيَ هاَدِياً | (nasb hali) |
Cemi müzekkerler de müfredlere benzer bozulmalara uğrar
| هاَدُونَ (هاَدِيُونَ) | ref hali |
| هاَدِينَ (هاَدِيِينَ) | nasb ve cer hâli |
هاَدٍ kalıbındaki çekim bozuklukları sadece ism-i fâile ait değildir. Sonu (و) veya (ي) ile biten pek çok çoğulda aynı durumu gösterir.
Nakıs Fiillerin İsm-i Mef’ûlleri
| مَغْزُوٌّ غَزَى | savaşılan, savaşılmış |
| مَرْمِىٌّ رَمىَ | atılmış, atılan |
| مَرْضِىٌّ رَضِىَ | razı olunmuş, razı olunan |
| مَسْعِىٌّ سَعَى | çalışılmış, çalışılan |
Marife nekra konusunu öğrenmek için tıklayınız.
Meful .eşitlerini öğrenmek için bakınız.
Arapça işaret isimleri için tıklayınız.
Efalu mukarebeyi öğrenmek için bakınız.
İnstagram hesabımızı takip ederek her gün farklı bilgiler öğrenebilirsiniz. Takip için tıklayınız.