İçindekiler:
Meful, öznenin (failin) yaptığı işten etkilenen kelimelere denir. Bunlara bizim dilimizde nesne, zarf tümleci veya dolaylı tümleç denir.
Meful Çeşitleri
Meful beş kısımdan oluşur.
Mefulu Mutlak
| Mefulu Mutlak | المَفعول المًطْلاق |
Fiilin anlamını tekit etmek (pekiştirmek), fiilin nasıl yapıldığın, çeşidini veya sayısını (kaç kere olduğunu) bildirmek için fiil ile aynı kökten gelen mastardır. “Gerçekten, çok, öyle bir ki “ gibi anlamlarda kullanılır.
Tekit için örnek:
| نامَ الطَّالِبُ نَوْماً | Öğrenci gerçekten (çok) uyudu. |
Yukarıdaki cümlede نَوْمًا kelimesi meful-u mutlaktır. Çünkü نامَ fiilinin mastarı olarak gelmiştir. Burada anlamı kuvvetlendirmiştir.
| يَفِرُّ اللِّصُ فِراراً | Hırsız öyle kaçıyor ki! |
| قَرَاَ الْمُدِيرُ الْحَكايَةَ قِرَاءَةً | Müdür hikayeyi iyice okudu. |
Çeşit Bildirmek İçin: Fiilin nasıl meydana geldiğini ve çeşidini bildirir.
Mefulu mutlak isim tamlaması veya sıfat tamlaması şeklinde gelirse fiilin yapılış şeklini bildirir.
| يجلس الولدُ جلوسَ الرجلِ | Çocuk adamın oturuşu gibi oturuyor. |
Fiilin yapılış şeklini bildiren mefulü mutlaktır. Çünkü isim tamlaması şeklinde gelmiştir.
| ضَحِكَ الطِّفْلُ ضِحْكَةُ الرِّجَالِ | Çocuk adamların gülüşü gibi güldü. |
| كَتَبَ الْوَلَدُ كِتابَةَ الْمُعَلِّمِ | Çocuk öğretmen gibi yazdı. |
Sayı belirtmek için:
Mefulü mutlak فَعْلَةً vezninde gelirse veya sonunda kapalı te olarak gelirse fiilin kaç defa yapıldığını gösterir.
| اَكَلَ مَحْمُود اَكْلَةً | Mahmut yemeği bir kez yedi. |
Burada mefulü mutlak اَكْلَةً şeklinde geldiği için fiilin kaç kere yapıldığını belirtir.
Not: بَعْضُ ve كُلُّ kelimeleri mastarın başına gelerek mefulü mutlak olabilirler.
Özetle:
- Fiilin anlamını kuvvetlendirmek, kaç kere yapıldığını veya nasıl olduğunu belirtmek için kullanılır.
- Mefulü mutlak daima mansuptur.
- Fiilin mastarı olmalıdır.
Mefulun Bih
| Mefulu Bih | المَفعول بِهِ |
Fiilin yaptığı işten etkilenen, fiile “neyi, kimi, neye, kime” soruları sorularak bulunan lafza mefulu bih denir.
| ضَرَبَ زَيْدٌ عَمْرًا | Zeyd Amr’ı dövdü. |
Burada عَمْرًاkelimesi kimi sorusu sorularak bulunmuştur. Mefulu bihtir.
1)Fiilin mefulu bihi doğrudan harfi cersiz aldığı mefullere, mafulu bih sarih denir.
| رَمى الصَيّادُ الشَبَكَةَ | Avcı ağını attı. |
| رَكِبَ الْمُهَنْدِسُ الطَّائِرَةَ | Mühendis uçağa bindi. |
2)Harfi cerli mefulu bihlere, mefulu bih gayri sarih denir.
| آمَنْتُ باللّهِ | Allah’a iman ettim. |
| شَعَرْتُ بالْحُزْنِ | Üzgün hissettim. |
Not: Müteaddi fiiller genellikle mefulu bih sarih olan fiillerdir.
| رَاَيْتُ الْكَاتِبَ | Yazarı gördüm. |
| كَتَبْتُ الْاِقْتِراحَ | Öneriyi yazdım. |
Beş duyu fiilleri mefulu bihlerini genellikle harfi cersiz alırlar.
| لَمَسَ | Hissetmek / Dokunmak |
| ذاقَ | Tatmak |
| شَمَّ | Koklamak |
| سَمِع | İşitmek |
| رأى | Görmek |
Mefulun Leh
| Mefulun Li- Eclihi | المَفعول لِأجْلِهِ |
Fiilin oluş nedenini bildiren mansup ve mastar olan isimler mefulün li-eclihdir. Buna mefulun leh de denilir. Niçin sorusuna cevap veren mefulfur.
| رَفَعَ الرَّئِسَ يَدَهُ تَحِيَّةً لِلنَّاسِ | Başkan insanları selamlamak için elini kaldırdı. |
| جَاءَ الشُرْطِيُّ تَحْقِيقًا لِلجِنايَةِ | Polis cinayeti soruşturmak için geldi. |
| أُصَلّي إيماناً باللّهِ | Allah’a imanımdan dolayı namaz kılıyorum. |
Mefulun leh harfi cerli olarak gelebilir. Bu durumda meful mahallen mansub kabul edilir.
| جئتُ لِكَيْ أَتَعَلّمْ | Başarmak için çalışıyorum. |
| أنامُ لِأسْتَرِحَ | Dinlenmek için uyuyorum. |
| أدْرُسُ حتّى أَنْجَحَ | Öğrenmek için geldim. |
| اَسْتَمِعُ كَيْ اَفْهَمَ | Anlamak için dinliyorum. |
Mefulun Fih
| Mefulun Fihi | المَفعول فيهِ |
Fiilin işlendiği zamanı veya yeri bildiren mefule, mefulu fih denir. Zaman zarfı ve mekan zarfı olarak ikiye ayrılır.
| شَرِبَ المريضُ الدواءَ صَباحاً | Hasta, ilacı sabahleyin içti. |
| وَجَدْتُ الرِسالةَ بَيْنَ الأوراقِ | Mektubu kâğıtların arasında buldum. |
Mefulu fih ikiye ayrılır:
- Zarfı zaman: Fiilin oluş zamanını bildirir.
| سَاَزُورُ وَالِدِي غَداً | Babamı yarın ziyaret edeceğim. |
| يُراقِبُ المُديرُ الأعْمالَ آُلَّيَوْمٍ | Müdür, çalışmaları bugün kontrol ediyor. |
- Zarfı mekân: Fiilin oluş yerini, mekânını bildiren mefuldur.
| رَأيْتُكَ أمامَ البيْتِ | Seni evin önünde gördüm. |
| تَقَعُ قارس شَرْقَ تُرْآيا | Kars, Türkiye’nin doğusunda bulunuyor. |
Mefulun Meah
| المَفعول مَعَهُ | Mefulu Maah |
Beraberlik ifade eden ve vâvu’l-maiyye denen (وَ) harfinden sonra gelen, üst tarafına atfı doğru olmayan mansûb isme mef’ûlün maah denir. Beraber, birlikte manasına gelen (مَعَ)’yla aynı anlamı taşıdığı için bazı gramerciler ona da mef’ûlün maah demişlerse de onun zarf olduğu görüşü daha ziyade tercih edilmiştir.
| جِئْتُ وَ سَليماً | Selim’le geldim. |
| سِرْتُ و الشارِعَ | Cadde boyunca yürüdüm. |
Marife nekra konusunu öğrenmek için tıklayınız.
Arapça kelime nedir ? Arapça kelime ve kısımları konusunu araştırmak için tıklayınız.
Arapça işaret isimleri için tıklayınız.
Efalu mukarebeyi öğrenmek için bakınız.
İnstagram hesabımızı takip ederek her gün farklı bilgiler öğrenebilirsiniz. Takip için tıklayınız.
