Aksamı seba konusunu öğreneceğiz. Arap dilinde fiiller, kök harflerinin yapısına ve içerdiği sesli harflerin özelliklerine göre sınıflandırılır. Bu sınıflandırma, fiilin çekim kurallarını ve dildeki kullanımını etkiler. Bu sınıflamaların en bilinenlerinden biri Aksam-ı Seb’a olarak adlandırılır. Aksamı seba, “yedi kısım” anlamına gelir ve fiilleri yedi farklı gruba ayırır.
Aksam-ı Seb’a Nedir?
Aksamı Seba, Arapça dilbilgisinde, fiillerin kök harflerinin durumuna göre ayrıldığı yedi ana grubu ifade eder. Bu gruplar, fiillerin içerdiği illetli harfler, hemzeler ve benzer diğer özellikler dikkate alınarak oluşturulmuştur. Her grup, fiillerin çekimi ve kullanımı açısından kendine özgü kurallara sahiptir.
Aksamı Seba Tablosu
Aksamı seba tablosu aşağıdaki yedi ana gruba ayrılır:
- Sahih Fiiller
- Salim Fiil: Kök harflerinde illetli harf bulunmayan ve hemze ya da tekrar eden harf içermeyen fiillerdir.
- Mehmuz Fiil: Kök harflerinden biri hemze olan fiillerdir.
- Mudaaf Fiil: Kök harflerinden ikisi aynı olan fiillerdir.
- İlletli Fiiller
- Misal Fiil: Kök harflerinden ilki “vav” veya “ya” olan fiillerdir.
- Ecvef Fiil: Orta harfi illetli olan fiillerdir.
- Nakıs Fiil: Son harfi illetli olan fiillerdir.
- Lefif Fiil: Hem ortasında hem de sonunda illetli harf bulunan fiillerdir.
Sahih Fiiller
Sahih fiiller, kök harflerinde illetli harf içermeyen fiillerdir. Bu fiiller, hemze ya da tekrarlayan harf içerip içermemesine göre üçe ayrılır:
1. Salim Fiil
Salim fiiller, kök harflerinde illetli harf bulunmayan, hemze içermeyen ve harf tekrarı olmayan fiillerdir. Örneğin, كَتَبَ (yazdı) ve جَلَسَ (oturdu) gibi fiiller bu gruba girer. Bu fiiller, Arapça dilbilgisinde en temel fiil türlerinden biridir ve çekimleri diğer fiillerin çoğuna göre daha basittir.
2. Mehmuz Fiil
Mehmuz fiiller, kök harflerinden biri hemze (ء) olan fiillerdir. Kelimenin içinde geçen hemze kelimesinden akılda kalabilir. Hemzenin fiildeki konumuna göre üçe ayrılır:
- Mehmuz’ul Fâ: Hemze, kökün ilk harfindedir (örnek: أَكَلَ – yedi).
- Mehmuz’ul Ayn: Hemze, kökün ikinci harfindedir (örnek: سَأَلَ – sordu).
- Mehmuz’ul Lâm: Hemze, kökün üçüncü harfindedir (örnek: قَرَأَ – okudu).
3. Mudaaf Fiil
Mudaaf fiiller, kök harflerinden ikisi aynı olan fiillerdir. Bu fiillerde, aynı cinsten iki harf yan yana gelir. Örneğin, مَدَّ (uzattı) ve فَرَّ (kaçtı) gibi fiiller bu gruba dahildir. Mudaaf fiillerin çekimi, özellikle mazi formunda, şeddenin açılması gibi özel kurallara sahiptir. Ortadaki iki aynı harften akılda kalabilir
İlletli Fiiller
İlletli fiiller, kök harflerinde “elif (ا)”, “vav (و)”, veya “ya (ي)” gibi illetli harfler içeren fiillerdir. Bu fiiller, fiilin hangi harfinde illetli harf bulunduğuna göre sınıflandırılır.
1. Misal Fiil
Misal fiiller, kök harflerinden ilki “vav” (و) veya “ya” (ي) olan fiillerdir. Misal fiiller de iki gruba ayrılır:
- Misalu’l-Vavi: İlk harfi “vav” olan fiiller (örnek: وَقَفَ – durdu).
- Misalu’l-Yai: İlk harfi “ya” olan fiiller (örnek: يَبِسَ – kurudu).
2. Ecvef Fiil
Ecvef fiiller, kök harflerinden ortasında illetli harf bulunan fiillerdir. Örneğin, قَالَ (söyledi) ve بَاعَ (sattı) gibi fiiller bu gruba girer. Bu tür fiillerin çekiminde, özellikle muzari (şimdiki/gelecek zaman) ve emir formlarında bazı ses değişiklikleri görülür. Ortada bulunan v (و) harfinden aklımızda kalabilir
3. Nakıs Fiil
Nakıs fiiller, kök harflerinden sonuncusu illetli harf olan fiillerdir. Bu fiiller, özellikle muzari ve emir çekimlerinde son harfin düşmesi veya değişmesi ile dikkat çeker. Örneğin, دَعَا (davet etti) ve رَمَى (attı) gibi fiiller bu gruba girer. Nakıs demek eksik demektir kelimenin tam olmamasından akılda kalabilir.
4. Lefif Fiil
Lefif Fiil: İki harfi illetli olan fiillere lefif fiil denilir. İllet harfleri ( (وَقَىَ gibi birbirinden ayrı ise buna lefifi mefruk, illet harfleri ( نَوَى ) gibi yan yana ise buna da lefifi makrun denilir.
Aksamı seba, Arapça dilbilgisinde fiillerin doğru çekimlerini ve kullanımlarını anlamada büyük önem taşır. Aksamı Seba, fiillerin farklı özelliklerini anlamaya yardımcı olurken, dildeki karmaşıklıkları çözmek için de temel bir rehber sunar.
Fiili muzaariyi öğrenmek için tıklayınız.
Arapça fiil cümlesini öğrenebilirsiniz.
Naibi fail konu anlatımına bakabilirsiniz.
Emri gaib konu anlatımına bakınız.
Arapça kelime çeşitlerini öğrenmek için tıklayınız.
Arapça isim cümlesini öğrenmek için tıklayınız.
Muttasıl zamirler öğrenmek için tıklayınız.
İnstagram hesabımızı takip ederek her gün farklı bilgiler öğrenebilirsiniz. Takip için tıklayınız.