Arapça İsim Cümlesi ve Örnekleri

Arapçada isimle başlayan cümlelere Arapça isim cümlesi denir. Arapça isim cümlesi, iki ana öğeden oluşur: mübteda ve haber. Mübteda, cümlenin öznesi olup genellikle cümlenin başında yer alır. Haber ise mübteda hakkında bilgi veren kısımdır ve cümlenin sonunda yer alır. Mübteda ile haber arasında müzekkerlik (erillik) ve müenneslik (dişillik), ayrıca sayı (müfred, tesniye, cemi) açısından uyum aranır. Yani mübteda nasıl gelmişse haber de ona uyumlu olarak gelir.

Arapça İsim Cümlesinin Ögeleri

Mübteda (Özne)

Mübteda, Arap dilinde Arapça isim cümlesinin konusunu oluşturan ve hakkında hüküm verilen öznedir. Türkçe’de ise şu şekilde tanımlanabilir: “Mübteda, bir isim cümlesinin başında yer alarak, kendisi hakkında bir şey söylenen ve hükmün üzerine bina edildiği merfu veya ref mahallindeki isim ya da isim hükmünde bir kelimedir.” Başka bir deyişle, mübteda, isnadın yapıldığı ve herhangi bir lafzî etkiye maruz kalmadan hükmü üzerine inşa edilen isimdir. Kısaca cümlenin öznesidir.

Mübtedâ Çeşitleri

Mübtedâ, Arapça isim cümlesi yapısında önemli bir yer tutar ve çeşitli şekillerde karşımıza çıkabilir. Mübtedâ, genellikle tek kelime olarak gelir, ancak bazen bir cümle biçiminde de bulunabilir. Mübtedâ’nın çeşitlerini şu şekilde inceleyebiliriz:

1.1. Sarih İsim Olan Mübtedâ

1. Zahir İsim Olarak Mübtedâ: Bu tür mübtedâ, açıkça belirtilen isimlerden oluşur.
   • Örnek: خالد نائم (Halit uyuyor)
     Burada “خالد” (Halit) bir isim olarak mübtedâdır ve “نائم” (uyuyan) kelimesi haberdir.
2. Munfasıl Zamir Olarak Mübtedâ: Bu tür mübtedâ, ayrılmış zamirlerden oluşur.
   • Örnek: أنا مسافر (Ben bir yolcuyum)
     Bu örnekte “أنا” (ben) munfasıl zamirdir ve mübtedâdır, “مسافر” (yolcu) ise haberdir.
3. İsm-i Mevsûl Olarak Mübtedâ: İsm-i mevsûl olan mübtedâ, genellikle bir cümle veya fiil ile tamamlanır.
   • Örnek: الذين فازوا (Başaranlar)
     Burada “الذين” (kimseler) ism-i mevsûldür ve mübtedâdır. “فازوا” (başardılar) ise bu ism-i mevsûlün haberidir ve fiil cümlesi olarak gelir.
4. İsm-i İşâret Olarak Mübtedâ: İsm-i işâretler, işaret edilen nesneleri tanımlar.
   • Örnek: هذا جيد (Bu iyidir)
     Burada “هذا” (bu) ism-i işâret olarak mübtedâdır ve “جيد” (iyi) kelimesi haberdir.
5. İsm-i İstifhâm Olarak Mübtedâ: İsm-i istifhâm, soru anlamı taşıyan kelimelerdir.
   • Örnek: كم طالب نجح؟ (Kaç öğrenci geçti?)
     Burada “كم” (kaç) ism-i istifhâm olarak mübtedâdır ve “طالب” (öğrenci) ile “نجح” (başardı) cümlesi bu mübtedâya bağlıdır.
6. İsm-i Şart Olarak Mübtedâ: Şart ismi, şart bildiren kelimelerden oluşur.
   • Örnek: من يكسل يندم (Kim tembellik ederse pişman olur)
     Burada “من” (kim) isim şart olarak mübtedâdır ve “يكسل” (tembellik eder) ile “يندم” (pişman olur) haber olarak gelir.
7. Müştak İsimler (Türemiş İsimler) Olarak Mübtedâ: Türemiş isimler mübtedâ olarak kullanılabilir, ancak haber ile uyumlu olmaları gerekir.
   • Örnek: ما مسافر أخوك (Kardeşin yolcu değildir)
     Burada “مسافر” (yolcu) müştak bir isim olarak mübtedâdır ve “أخوك” (kardeşin) haberdir.

Haber: Tanım ve Çeşitleri

Haber, isim cümlesinin anlamını tamamlayan önemli bir ögedir. Basit bir ifadeyle, mübtedânın (öznenin) durumunu veya niteliğini açıklayan kelime, cümle veya cümlecik olarak tanımlanır. Haber, isim cümlesinde mübtedâ ile birlikte cümlenin anlamını tamamlar ve cümlenin ikinci temel ögesini oluşturur. Eğer cümlede haber bulunmazsa, cümlenin anlamı eksik kalır.

1.2.1. Haber Çeşitleri

Haber, temel olarak iki ana gruba ayrılır: müfred (tek kelime) ve cümle. Müfred haber ise kendi içinde iki alt kategoriye ayrılır: müştak olan (türemiş) ve olmayan. Cümle olan haber ise isim cümlesi ve fiil cümlesi olarak ikiye ayrılır.

1. Müfred Haber: Tek kelimeden oluşur ve cümle veya şibh-i cümle (zarf veya câr-mecrûr yapısı) içermez. Örneğin:
   • الْمُعَلِّمُ حَاضِرٌ (Öğretmen hazırdır)
     Burada “حَاضِرٌ” kelimesi mübtedâ olan “الْمُعَلِّمُ” kelimesinin haberidir.
   • أَلْبِنْتَانِ نَاجِحَتَانِ (İki kız başarılıdır)
     “نَاجِحَتَانِ” kelimesi mübtedâ olan “أَلْبِنْتَانِ” kelimesine ait haberdir.
2. Cümle Haber: Cümle şeklinde gelir ve isim veya fiil cümlesi olabilir.
   • ألطّالّبُ يَكْتُبُ الدَّرْسَ (Öğrenci dersi yazıyor)
     Bu cümlede “يَكْتُبُ الدَّرْسَ” kısmı, mübtedâ olan “ألطّالّبُ” kelimesinin haberidir.
   • ألمُعَلِّمُونَ يُدَرِّسُونَ الطُّلَّابَ (Öğretmenler öğrencilere ders veriyorlar)
     Burada “يُدَرِّسُونَ الطُّلَّابَ” cümlesi, mübtedâ olan “ألمُعَلِّمُونَ” kelimesinin haberidir.
3. Şibh-i Cümle Haber: Zarf veya câr-mecrûr yapıdan oluşur ve mübtedâya bağlı olarak cümlenin anlamını tamamlar.
   • الْكِتَابُ عَلَى الطَّاوِلَةِ (Kitap masanın üzerindedir)
     “عَلَى الطَّاوِلَةِ” kısmı, mübtedâ olan “الْكِتَابُ” kelimesinin haberidir.
   • الْمَاءُ فِي الْكُوبِ (Su bardaktadır)
     “فِي الْكُوبِ” kısmı, mübtedâ olan “الْمَاءُ” kelimesine ait haberdir.

Sonuç:

Haber, isim cümlesinde mübtedâya dayalı olarak anlamı tamamlayan temel ögedir. İster tek kelime, ister cümle veya şibh-i cümle olsun, haber olmadan cümle tam bir anlam ifade etmez. Bu nedenle, haberin doğru anlaşılması ve kullanılması, Arapça isim cümlesi yapısının temel taşlarından biridir. Örneklerde görüldüğü gibi, haberin çeşitliliği cümleye farklı anlam katmanları ekleyebilir, bu da Arap dilinin zenginliğini ortaya koyar.

Arapça İsim Cümlesi Örnekleri

Arapça isim cümlesi, iki temel öğeden oluşur: mübteda ve haber. Mübteda, cümlenin öznesini temsil ederken, haber mübteda hakkında bilgi verir. Bu iki öğe, isim cümlesinin anlamını ve yapısını belirler. Aşağıda Arapça isim cümlesi örnekleriyle, Arapça isim cümlesi yapısını daha yakından inceleyelim.

Arapça isim cümlesini örneklerle açıklamak gerekirse:

Örnek 1: Kitap Güzeldir

الكِتابُ جَميلٌ

Mübteda: الكِتابُ (Kitap)

Haber: جَميلٌ (Güzeldir)

Bu cümlede “الكِتابُ” mübteda olup, cümlenin öznesi olarak işlev görür. “جَميلٌ” kelimesi ise haber olarak, kitap hakkında bilgi verir.

Örnek 2: Öğrenciler Başarılıdır

الطُّلَّابُ ناجِحُونَ

Mübteda: الطُّلَّابُ (Öğrenciler)

Haber: ناجِحُونَ (Başarılıdırlar)

Bu örnekte “الطُّلَّابُ” mübteda, “ناجِحُونَ” ise haber olarak cümlede yer alır. Mübteda olan “öğrenciler”, başarılı olmakla tanımlanır.

Örnek 3: İki Öğrenci Başarılıdır

الطّالِبَانِ مُجتَهِدانِ

Mübteda: الطّالِبَانِ (İki öğrenci)

Haber: مُجتَهِدانِ (Çalışkandırlar)

Burada “الطّالِبَانِ” mübteda olarak iki öğrenciye işaret ederken, “مُجتَهِدانِ” kelimesi onların çalışkan olduklarını ifade eden haberdir.

Örnek 4: Ev Açık

البَيْتُ مَفْتوحٌ

Mübteda: البَيْتُ (Ev)

Haber: مَفْتوحٌ (Açıktır)

Bu cümlede, “البَيْتُ” mübteda olarak evi belirtir ve “مَفْتوحٌ” kelimesi evin açık olduğunu haber verir.

Örnek 5: Öğretmenler İşlerinde Aktiftirler

المُعَلِّمُونَ نَشِيطُونَ فِي عَمَلِهِمْ

Mübteda: المُعَلِّمُونَ (Öğretmenler)

Haber: نَشِيطُونَ (Aktiftirler)

Bu örnekte, “المُعَلِّمُونَ” kelimesi mübteda olarak öğretmenleri temsil ederken, “نَشِيطُونَ” kelimesi onların işlerinde aktif olduklarını belirtir. Cümle, “في عَمَلِهِمْ” (işlerinde) ifadesiyle desteklenmiştir.

Örnek 6: Bayan Öğretmenler Başarılıdırlar

المُعَلِّمَاتُ مُجتَهِدَاتٌ

Mübteda: المُعَلِّمَاتُ (Bayan öğretmenler)

Haber: مُجتَهِدَاتٌ (Çalışkandırlar)

Bu cümlede, “المُعَلِّمَاتُ” mübteda olarak bayan öğretmenlere işaret eder. “مُجتَهِدَاتٌ” kelimesi ise onların çalışkan olduklarını ifade eder.

“الهِلَالُ سَاطِعٌ” (Hilal parlamaktadır): Burada “الهِلَالُ” mübteda, “سَاطِعٌ” ise haberdir. Mübteda olan hilal, parlama durumu ile tanımlanmıştır.

“النُّجُومُ زَاهِرَةٌ” (Yıldızlar parlaktır): Bu cümlede “النُّجُومُ” mübteda, “زَاهِرَةٌ” ise haberdir. Yıldızların parlak olması, mübteda olan yıldızlarla ilişkilendirilmiştir.

Fiili muzaariyi öğrenmek için tıklayınız.

Geçmiş zamanı tam olarak öğrenerek bilgileri yerleştirebiliriz.

Naibi fail konu anlatımına bakabilirsiniz.

Emri gaib konu anlatımına bakınız.

Arapça kelime çeşitlerini öğrenmek için tıklayınız.

Muttasıl zamirler öğrenmek için tıklayınız.

İnstagram hesabımızı takip ederek her gün farklı bilgiler öğrenebilirsiniz. Takip için tıklayınız.