Mehmuz fiil; asıl (kök) harflerinde hemze bulunan fiile denir. Başındaki me harfini attığınızda hmz yani hemzenin kaldığını göreceksiniz. Bu şekilde aklınızda kalıcı olur. Hemze fiilin ilk harfinde olursa mehmuz-ul fa, ikinci harfinde olursa mehmuz-ul ayn, üçüncü harfinde olursa mehmuz-ul lam diye isimlendirilir. Mehmuz fiilin çekimi salim fiilin çekimi gibi normaldir sadece mehmuz-ul fa olursa emir kalıbında ufak bir değişiklik yapmak gerekir. Şimdi sizlere her birinden örnekler ve çekimlerini vereceğim.
MEHMUZ FİİLİN KISIMLARI VE ÖRNEKLER
MEHMUZ-UL FA
Mehmuz fiillerin hemzesi eğer ilk harfte olursa mehmuzul fa diye adlandırılır. Örneğin; اَكَلَ, اَمَرَ, اَذِنَ,اَخَذَ gibi…
اَخَذَ (ehaze) aldı mehmuz fiil mazi çekim tablosuna bakalım.
| Cemi | Tesniye (ikil) | Müfred (tekil) | |
| اَخَذُوا | اَخَذَا | اَخَذَ | Müzekker gaib |
| اَخَذْنَ | اَخَذَتَا | اَخَذَتْ | Müennes gaib |
| اَخَذْتُمْ | اَخَذْتُمَا | اَخَذْتَ | Müzekker muhatap |
| اَخَذْتُنَّ | اَخَذْتُما | اَخَذْتِ | Müennes muhatap |
| اَخَذْنَا | اَخَذْتُ | Mütekkellim (ben, biz) |
اَخَذَ (ehaze) aldı mehmuz fiilinin muzari çekimini yapalım. يَأْخُذُ olur. Ben sığasında iki hemze yanyana geldiği için orda uzatma şeklinde yazıyoruz. اَأْكُلُ değil de آكُلُ şeklinde…
| Cemi | Tesniye (ikil) | Müfred (tekil) | |
| يَأْخُذُون | يَأْخُذَانِ | يَأْخُذُ | Müzekker gaib |
| يَأْخُذْنَ | تَأْخُذَانِ | تَأْخُذُ | Müennes gaib |
| تَأْخُذُون | تَأْخُذَانِ | تَأْخُذُ | Müzekker muhatap |
| تَأْخُذْنَ | تَأْخُذَانِ | تَأْخُذِينَ | Müennes muhatap |
| نأْخُذُ | آخُذُ | Mütekkellim (ben, biz) |
اَخَذَ (ehaze) aldı mehmuz fiilinin emri hazır çekimini yapalım. Emir yaparken diğer fiillerde olduğu gibi sen kalıbından yapıyoruz. تَاْخُذُ kalıbından te yi silip yerine elif koymalıyız ve onun harekesini de ortadaki harfe göre vermeliyiz. اأْخُذْ şeklinde olur fakat burada iki hemzenin okunması dile ağır geleceği için hemzeleri tamamen siliyoruz. خُذْ şeklinde oluyor.
| Cemi | Tesniye (ikil) | Müfred (tekil) | |
| خُذُوا | خُذَا | خُذْ | Müzekker muhatap |
| خُذْنَ | خُذَا | خُذِي | Müennes muhatap |
Dördüncü babtan olan اَذِنَ/ يَأْذَنُ fiilinin emri hazırı اِئْذَن veya اِيذَن şeklinde gelir. Çekimi emri hazır çekimi ile aynıdır.
MEHMUZUL AYN
Ortadaki harfi hemze olan fiillere denir. سَأَلَ, سَئِمَ gibi…
رَاَسَ (başkanlık ettik) mehmuz fiil mazi çekim tablosuna bakalım.
| Cemi | Tesniye (ikil) | Müfred (tekil) | |
| هُمْ رَاَسُوا | هُما رَأسا | هُوَ رَأَسَ | Müzekker gaib |
| هُنَّ رَاَسْنَ | هُما رَاَسَتا | هِيَ رَاَسَتْ | Müennes gaib |
| اَنْتُمْ رَاَسْتُمْ | اَنْتُما رَاَسْتُما | اَنْتَ رَاَسْتَ | Müzekker muhatap |
| اَنْتُنَّ رَاَسْتُنَّ | اَنْتُما رَاَسْتُما | اَنْتِ رَاَسْتِ | Müennes muhatap |
| نَحْتُ رَاَسْنا | اَنا رَاَسْتُ | Mütekkellim (ben, biz) |
رَاَسَ (başkanlık ettik) mehmuz fiil muzari fiil çekimini yapalım.
| Cemi | Tesniye (ikil) | Müfred (tekil) | |
| هُمْ يَرْاَسُون | هُما يَرْأَسانِ | هُوَ يَرْاَسُ | Müzekker gaib |
| هُنَّ يَرْاَسْنَ | هُما تَرْاَسَانِ | هِيَ تَرْاَسُ | Müennes gaib |
| اَنْتُمْ تَرْاَسُون | اَنْتُما تَرْاَسَانِ | اَنْتَ تَرْاَسُ | Müzekker muhatap |
| اَنْتُنَّ تَرْاَسْنَ | اَنْتُما تَرْاَسَانِ | اَنْتِ تَرْاَسِين | Müennes muhatap |
| نَحْتُ نَرْاَسُ | اَنا اَرْاَسُ | Mütekkellim (ben, biz) |
رَاَسَ (başkanlık ettik) mehmuz fiili emri hazır çekimini yapalım.
| Cemi | Tesniye (ikil) | Müfred (tekil) | |
| اَنْتُمْ اِرْاَسُوا | اَنْتُما اِرْاَسَا | اَنْتَ اِرْاَسْ | Müzekker muhatap |
| اَنْتُنَّ اِرْاَسْنَ | اَنْتُما اِرْاَسا | اَنْتِ اِرْاَسِي | Müennes muhatap |
MEHMUZUL LAM
Son harfi hemzeli olan fiillere denir. قَرَاَ, بَدَاَ, مَلَاَ gibi…
بَدَاَ (başladı) mehmuz fiilinin mazi halini çekimleyelim.
| Cemi | Tesniye (ikil) | Müfred (tekil) | |
| هُمْ بَدَؤُوا | هُما بَدَآ | هُوَ بَدَاَ | Müzekker gaib |
| هُنَّ بَدَاْنَ | هُما بَدَاَتا | هِيَ بَدَاَتْ | Müennes gaib |
| اَنْتُمْ بَدَاْتُمْ | اَنْتُما بَدَأْتُما | اَنْتَ بَدَأْتَ | Müzekker muhatap |
| اَنْتُنَّ بَدَأْتُنَّ | اَنْتُما بَدَأْتُما | اَنْتِ بَدَأْتِ | Müennes muhatap |
| نَحْتُ بَدَأْنا | اَنا بَدَأْتُ | Mütekkellim (ben, biz) |
بَدَاَ mehmuz fiilinin muzari halini çekimleyelim.
| Cemi | Tesniye (ikil) | Müfred (tekil) | |
| هُمْ يَبْدَؤُون | هُما يَبْدَآنِ | هُوَ يَبْدَاُ | Müzekker gaib |
| هُنَّ يَبْدَأْنَ | هُما تَبْدَآنِ | هِيَ تَبْدَاُ | Müennes gaib |
| اَنْتُمْ تَبْدَؤُونَ | اَنْتُما تَبْدَآنِ | اَنْتَ تَبْدَاُ | Müzekker muhatap |
| اَنْتُنَّ تَبْدَأْنَ | اَنْتُما تَبْدَآنِ | اَنْتِ تَبْدَئِينَ | Müennes muhatap |
| نَحْتُ نَبْدَاُ | اَنا اَبْدَاُ | Mütekkellim (ben, biz) |
بَدَاَ mehmuz fiilinin emri hazır halini çekimleyelim.
| Cemi | Tesniye (ikil) | Müfred (tekil) | |
| اَنْتُمْ اِبْدَؤُوا | اَنْتُما اِبْدَآ | اَنْتَ اِبْدَأْ | Müzekker muhatap |
| اَنْتُنَّ اِبْدَأْنَ | اَنْتُما اِبْدَآ | اَنْتِ اِبْدَئِي | Müennes muhatap |
Sonuç olarak mehmuz fiil kök harflerinden birisi hemze olan fiiller denir. Bu fiilin çekimi yaparken genelde salim fiil gibi çekimi olur.
İfilal babını veya tefaul babını öğrenmek için tıklayınız.
İnstagram hesabımızı takip ederek her gün farklı bilgiler öğrenebilirsiniz. Takip için tıklayınız.
