Arapça’da ismi fail konusunu öğreneceğiz. Arap dilinde kelimeler kalıplar ile türetilir. Matematik gibi düşünebiliriz. Bir kalıp var ve sen o kalıptaki harfleri değiştirdiğin zaman sonuca ulaşıyorsun. İşi yapanı belirtmek için kullandığımız bir kalıptır.
İSMİ FAİL NEDİR?
İsmi fail; fiili yapan kişiyi söylemek için kullandığımız ve fiilden türeyen kalıptır. Bir nevi meslekleri bu kalıpla söyleyebiliriz. Mesela yazma işini yapan yazar, oynama işini yapana oyuncu dediğimiz gibi…
NASIL İSMİ FAİL YAPILIR?
Arapça’ da ismi fail kalıbımız فَاعِل kalıbıdır. Burada önemli olan harflerin harekesi ve uzatma harfleridir. Fiilimiz فَعَلَ fiilidir. İlk harfi elif harfiyle uzatıyoruz ikinci harf olan ayn harfinin harekesini esreledik son harfin harekesi ise cümledeki konumuna göre değişmektedir. Bu bir isim olduğu için müennes kelimelerde sonuna kapalı te harfini koymayı unutmamalıyız. Şimdi örneklerine bakalım.
SÜLASİ FİİLLERİN İSMİ FAİL ÖRNEKLERİ
| İ. Fail Anlamı | İsmi fail çekimi | Fiili mazi hali | Fiili mazi anlamı |
| Yazar | كَاتِب | كَتَبَ | Yazdı |
| Bilen, alim | عَالِم | عَلِمَ | Bildi |
| İsteyen, öğrenci | طَالِب | طَلَبَ | İstedi |
| Oyuncu | لَاعِب | لَعِبَ | Oynadı |
| Taşıyan, hamile | حَامِل | حَمَلَ | Taşıdı |
| Bakan | نَاظِر | نَظَرَ | Baktı |
| Yaratan | خَالِق | خَلَقَ | Yarattı |
| Zulmeden, zalim | ظَالِم | ظَلَمَ | Zulüm etti |
| Şahit | شَاهِد | شَهَدَ | Şahitlik etti |
| Açan, fetheden | فَاتِح | فَتَحَ | Açtı |
SÜLASİ FİİLLERİN HARİCİNDEKİ FİİLLERİN İSMİ FAİİLİ
Arapça’da sülasi (üç harfli) fiili maziye harfler ekleyerek o fiilin anlamı kuvvetlendirilir veya değiştirilir. Bu şekilde olan fiillerin ismi faiilini bulmak için fiili muzarilerine bakmak gerekir. Fiili muzaride bulunan ي (ye) harfinin yerine ötreli bir mim harfi getiririz ve sondan bir önceki harfin harekesi esre değilse esre yaparak elde ederiz.
| İ. Fail Anlamı | İ. fail çekimi | Fiili muzari hali | Fiili muzari anlamı |
| Müslüman | مُسْلِم | يُسْلِمُ | Müslüman oluyor |
| Rehber | مُرْشِد | يُرْشِدُ | Yön gösteriyor |
| Uyarıcı çalar saat | مُنَبِّه | يُنَبِّهُ | Uyarıyor |
| Savaşçı | مُحارِب | يُحارِبُ | Savaşıyor |
| Uğraşan | مُجاهِد | يُجاهِدُ | Uğraşıyor |
| Çalışkan | مُجْتَهِد | يَجْتَهِدُ | Çalışıyor |
| İyimser | مُتَفائِل | يَتَفَائَلُ | İyimser oluyor |
| Kötümser | مُتَشائِم | يَتَشَائَمُ | Kötümser oluyor |
| Faydalanan | مُسْتَفِيد | يَسْتَفِيدُ | Fayda sağlıyor |
| Tüketici | مُسْتَهْلِك | يَسْتَهْلِكُ | Tüketiyor |
Not: İsmi fail eğer haber olarak gelirse fiili muzari gibi tercüme edilebilir. Mesela انا ذاهبٌ cümlesinde zaahibun kelimesini ben gidiyorum şeklinde tercüme edebiliriz.
İLLETLİ FİİLLERİN İSMİ FAİLİ
Biliyorsunuz Arapça’ da illet harfleri dediğimiz üç tane harf vardır. bunlar elif, vav , ye ( ا,و,ي ) harfleridir. Bu harflerin fiildeki konumuna göre ismi faillerinin gelişi farklıdır.
- Eğer illet harfi ortada (aynel fiili) ise o harf hemzeye dönüşür. Örneğin;
| İ. Fail Anlamı | İsmi fail çekimi | Fiili mazi hali | Fiili mazi anlamı |
| Hain | خَائِن | خَان | İhanet etti |
| Uyuyan | نَائِم | نامَ | Uyudu |
| Ziyaretçi | زَائِر | زَار | Ziyaret etti |
| Kayıp | غَائِب | غابَ | Kayboldu |
- Eğer illet harfi sonda (lamel fiili) ise illet harfi atılır. Örneğin;
| İ. Fail Anlamı | İsmi fail çekimi | Fiili mazi hali | Fiili mazi anlamı |
| Hakim | قَاضٍ | قَضَى | Hüküm verdi |
| Atıcı | رَامٍ | رَمَى | Attı |
| Rivayet eden | رَاوٍ | رَوَى | Rivayet etti |
| Anlatan | حَاكٍ | حَكَى | Anlattı |
İSMİ FAİL ÇEKİMİ VE ÖRNEKLERİ
فَتَحَ fiilinin ismi fail çekim tablosunu inceleyiniz.
| Cemii | Tesniye | Müfred | |
| فَاتِحُون | فَاتِحانِ | فَاتِح | Müzekker |
| فَاتِحَات | فَاتِحَتَان | فَاتِحَة | Müennes |
| فَتَحَةٌ | فُتَّحٌ | فُتَّاحٌ | Cemi teksir müzekker |
| فَوَاتِحُ | Cemi teksir müennes |
ظَلَمَ fiilinin ismi faail çekim tablosunu inceleyiniz.
| Cemii | Tesniye | Müfred | |
| ظَالِمُون | ظَالِمَانِ | ظَالِمٌ | Müzekker |
| ظَالِمَات | ظَالِمَتان | ظَالِمَةٌ | Müennes |
| ظَلَمَةٌ | ظُلَّمٌ | ظُلَّامٌ | Cemi teksir müzekker |
| ظَوَالِمُ | Cemi teksir müennes |
شَهَدَ fiilinin ismi fail çekim tablosunu inceleyiniz.
| Cemii | Tesniye | Müfred | |
| شَاهِدُون | شَاهِدَانِ | شَاهِدٌ | Müzekker |
| شَاهِدَات | شَاهِدَتَانِ | شَاهِدَةٌ | Müennes |
| شَهَدَةٌ | شُهَّدٌ | شُهَّاد | Cemi teksir müzekker |
| شَواهِدُ | Cemi teksir müennes |
Aşağıda mazi haliyle verilmiş sülasi (üç harfli) fiillerin i. faillerini yazınız.
شَرِبَ- نَصَرَ- كَفَرَ- سَرَقَ-حَكَمَ- حَفَظَ-تَرَكَ- عَمِلَ-شَكَرَ
Aşağıda muzari haliyle verilmiş fiillerin ism-i failini yazınız.
يُفْسِدُ- يُخْرِجُ- يُحافِظُ- يَشْتَرِي- يَحْتَسِبُ- يُنَافِقُ- يُفَرِّقُ
Özetle bu kalıp işi yapan kişiyi tabir etmek için kullanılır. Bu kalıbı bazen fiili muzari yerine de kullanabiliriz. Meslekler için de kullanılır. Şoför, hakim, tamirci gibi… Faili meçhul yani yapanı bilinmeyen diye dilimizde çok zaman kullanılan bir kelimedir.
Fiili maziyi öğrenmek için tıklayınız.
Arapça kelime çeşitlerini öğrenmek için tıklayınız.
Muttasıl zamirler öğrenmek için tıklayınız.
İnstagram hesabımızı takip ederek her gün farklı bilgiler öğrenebilirsiniz. Takip için tıklayınız.
