Kane ve kardeşleri veya kane ve ehavatiha olarak da bilinen kelimeler isim cümlesinin başına gelerek onların harekesi değiştiren nakıs fiillerdir. Arapçada isimle başlayan cümlelere isim cümlesi denir. Mesela “Okul eskidir” gibi çoğunlukla durum bildiren cümlelerdir. Biz bu cümlenin başına kane ve kardeşlerinden birini getirerek o kelimelerin harekesini değiştireceğiz. Niçin kane ve kardeşlerine nakıs fiil diyoruz?
Çünkü kane ve kardeşleri idi, oldu gibi anlamları olduğu için yalnız başına tam anlam ifade etmiyor. Biz de eksik anlamına gelen nakıs fiil diyoruz.
Kane ve Kardeşleri Nelerdir?
| Oldu | أمْسى | İdi | كان |
| -dığı sürece | مَا دامَ | Oldu , sabahladı | اَصْبَحَ |
| Hâlâ | مَا زَالَ | Oldu, dönüştü | صَارَ |
| Hâlâ | ما بَرِحَ | Kaldı, devam etti | ظَلَّ |
| Hâlâ | مَا فَتِئَ | Oldu, geceledi | بَاتَ |
| Hâlâ | ما اَنْفَكَّ | Oldu, kuşluk vaktine girdi | اَضْحَى |
| değil | لَيْسَ | ||
Şimdi bir isim cümlesi örneği verelim ve sonra da kane ve kardeşlerinden birisini başına getirerek hareke değişimini görelim.
| Hava soğuktur. | اَلْجَوُّ بَارِدٌ |
الْجَوُّ (hava) kelimesi mübtedadır bu yüzden harekesi raf(ötre) olmuştur. بَارِدٌ (soğuk) kelimesi de haber olduğu için harekesi raf olmuştur.
| Hava soğuktu. | كَانَ الْجَوُّ بَارِداً |
Cümlemizin başına كانَ eklenince الْجَوُّ kelimesi kanenin ismi olarak harekesi yine raftır ancak بَارد kelimesi kanenin haberi olduğu için harekesi nasp (üstün) olmak zorundadır.
| Hayat devam ettiği müddetçe derslerine çalış! | اُدْرُسْ دُرُوسَك مَا دَامَتْ الْحَياةُ مُسْتَمِرَّةً |
Burada hayat devam ediyor cümlesinin başına gelen ما دامَ ismini raf haberini nasp etmiştir.
| Hala iki öğretmen sınıfta oturmaktadır. | ما زال المُعَلِّمانِ جَالِسَيْنِ فِي الصَّفِّ |
Öğretmenler oturuyor cümlesinin başına gelen ما زال ismini raf haberini nasp etmiştir. Tesniye kelimelerin nasp hali sonundaki elifin yerine cezimli ye getirilmesi ile olur.
| Mühendisler uyanık değiller. | لَيْسَ الْمُهَنْدِسُون مُسْتَيْقِظِين |
Burada çoğul müzekker kelimelerin başına geldi. Çoğul müzekkerlerin raf hali vav ile nasp hali ile harekesiz ye ile gelmektedir.
KANE VE KARDEŞLERİNE ÖRNEKLER
Aşağıda kane ve kardeşleri ile ilgili örnek cümleler bulunmaktadır. Bu cümlelerde kane ve kardeşlerinin isminin ve haberinin harekesine dikkat ediniz.
| Dersler zor oldu. | اَصْبَحَتْ الْدُرُوسُ صَعْبَةً |
| Polis oldum. | صِرْتُ شُرْطِيَّا |
| Hava hala yağmurludur. | مَا دامَ الْجَوُّ مُمْطِرًا |
| Mutlu idik. | كُنَّا مَبْسُوطِين |
| Bahçe pis kaldı. | ظَلَّتْ الحًدٍيقَةُ مُتَّسِخَةً |
| Sokaklar temiz oldu. | بَاتَتْ الشَّوارِعُ نَظِيفَةً |
| Kız öğrenciler başarılı oldular. | صَارَتْ الطَّالِباتُ نَاجِحاتٍ |
| Başkan üzgündü. | كَانَ الْرَّيِسُ حَزِينًا |
| Arapçası | كان يعيش في المدينة |
| Türkçesi | O şehirde yaşıyordu. |
| Okunuşu | Kāna ya’īshu fī al-madīnah. |
| Arapçası | اَصْبَحَ الجو باردًا |
| Türkçesi | Hava soğuk oldu. |
| Okunuşu | Asbaha al-jaww bārdan. |
| Arapçası | صَارَ المكان مزدحمًا |
| Türkçesi | Mekan kalabalık hale geldi. |
| Okunuşu | Ṣāra al-makān muzdahiman |
| Arapçası | ظَلَّ يعمل لساعات طويلة |
| Türkçesi | Uzun saatler boyunca çalışmaya devam etti. |
| Okunuşu | Ẓalla ya’mal lisā’āt ṭawīlah |
| Arapçası | بَاتَ متعبًا بعد يوم طويل |
| Türkçesi | Uzun bir günün ardından yorgun olarak geceledi. |
| Okunuşu | Bāta muta’ban ba’da yawmin ṭawīl |
| Arapçası | لَيْسَ هذا هو الحل الصحيح |
| Türkçesi | Bu doğru çözüm değil. |
| Okunuşu | Laysa hādhā huwa al-ḥall al-ṣaḥīḥ |
| Arapçası | أمْسَى الجو حارًا جدًا |
| Türkçesi | Hava akşam olunca çok sıcak oldu. |
| Okunuşu | Amsā al-jaww ḥāran jiddan. |
| Arapçası | مَا زَالَ يعمل بجدية |
| Türkçesi | Hala ciddiyetle çalışıyor. |
| Okunuşu | Mā zāla ya’malu bijidiyah. |
| Arapçası | ما بَرِحَ يطمح للأفضل |
| Türkçesi | Sürekli daha iyiye ulaşmayı amaçlıyor. |
| Okunuşu | Mā bariḥa yatamahhal lil-afḍal |
| Arapçası | مَا فَتِئَ يبذل جهدًا كبيرًا |
| Türkçesi | Daima büyük bir çaba gösteriyor. |
| Okunuşu | Mā fatie yabḏul juhdan kabīran. |
Sonuç: Kane ve kardeşleri isim cümlesinin yani mübteda ve haberin başına gelerek onların harekesini ve anlamını değiştirir. Mübtedanın harekesinde bir değişiklik olmaz iken haberin harekesi mansup olur. Aklınızda kalması için şu cümleyi ezberleyiniz.
كان اللهُ عَلِيماً حَكِيماً
Allah alim ve hakimdir. Burada kanenin ismi olan Allah lafzı raf, haberi olan alim ve hakim kelimeleri nasp olmuştur.
Arapça kelime nedir öğrenmek için tıklayınız.
İnstagram hesabımızı takip ederek her gün farklı bilgiler öğrenebilirsiniz. Takip için tıklayınız.
Muttasıl zamirler öğrenmek için tıklayınız.
Arapça sıfat tamlamasınız öğrenmek için tıklayınız.
Mübteda haber konusunu öğrenmek için tıklayınız.