EMRİ GAİB

Emri gaib; karşımızda bulunmayan üçüncü bir kişiye bir iş yapmasını emretmek istediğimizde kullandığımız kalıptır. Birazcık istek gibi oluyor mesela otursun, kalksın, yazsın, uyusun gibi… Emri gaib kalıbına ulaşmak için fili muzariyi kullanacağız. Fiili muzarinin gaib ve gaibe sığası dediğimiz yani o yapıyor, o ikisi yapıyor, onlar yapıyor kalıbının müzekker ve müennes halini kullanacağız.  

EMRİ GAİB NASIL YAPILIR

1. Fiili muzari gaib, gaibe yani o (erkek, kadın) kalıbını (çekimini) ele aldık.
2. Başında lamul emir (emir lamı) denilen esreli lam لِ harfini getirdik.
3. Emir lamı fiili muzariyi cezm eder. Bu yüzden müfret (tekil) kalıplarında son harfini cezmleyeceğiz.
4. Tesniye (ikil) kalıplarında sonundaki nun harfini hazfedeceğiz (sileceğiz).
5. Cemi müzekker (çoğul erkek) kalıplarında da nun harfini sileceğiz.
6. Cemi müennes (çoğul kadın) kalıplarında ise bir değişiklik yapmayacağız.

Şimdi bu anlattıklarımıza örnekler verelim. Örneklerle daha iyi anlayacaksınız. Üç adımda yapılışını anlattım.

EMR-İ GAİB 1. ÖRNEK

Örnek olarak دَرَسَ  (ders çalıştı) fiilinin muzari hali يَدْرُسُ olarak gelir. Biz bunu emr-i gaib yapmak için başına لِ (li) harfini getiririz ve müfret kalıbın sonunu cezmleriz. Diğer kalıpları da cezmli imiş gibi yaparız.

İlk başta farklılıkları daha net görebilmek amacıyla fiili muzari halinin çekimlenmiş örneğini yazacağım.

دَرَسَ  (DERS ÇALIŞTI) FİİLİ MUZARİ ÇEKİMİ

CEMİ	TESNİYE	MÜFRED
يَدْرُسُون	يَدْرُسانِ	يَدْرُسُ	MÜZEKKER GAİB
يَدْرُسْنَ	تَدْرُسانِ	تَدْرُسُ	MÜENNES GAİBE

دَرَسَ  (DERS ÇALIŞTI) FİİLİ EMRİ GAİB ÇEKİMİ

Ders çalışsın anlamına gelmektedir.

CEMİ	TESNİYE	MÜFRED
لِيَدْرُسُو	لِيَدْرُسَا	لِيَدْرُسْ	MÜZEKKER GAİB
لِيَدْرُسْنَ	لِتَدْرُسا	لِتَدْرُسْ	MÜENNES GAİBE

EMR-İ GAİB 2. ÖRNEK

Örnek olarak شَرِبَ  (içti) fiilinin muzari hali يَشْرَبُ olarak gelir. Biz bunu emri gaib yapmak için başına لِ (li) harfini getiririz ve müfret kalıbın sonunu cezmleriz. Diğer kalıpları da cezmli imiş gibi yaparız.

İlk başta farklılıkları daha net görebilmek amacıyla fiili muzari halinin çekimlenmiş örneğini yazacağım.

شَرِبَ  (içti) FİİLİ MUZARİ ÇEKİMİ

CEMİ	TESNİYE	MÜFRED
يَشْرَبُون	يَشْرَبان	يَشْرَبُ	MÜZEKKER GAİB
يَشْرَبْنَ	تَشْرَبان	تَشْرَبُ	MÜENNES GAİBE

شَرِبَ  (içti ) FİİLİ EMRİ GAİB ÇEKİMİ

İçsin anlamına gelmektedir.

CEMİ	TESNİYE	MÜFRED
لِيَشْرَبُو	لِيَشْرَبا	لِيَشْرَبْ	MÜZEKKER GAİB
لِيَشْرَبْنَ	لِتَشْرَبا	لِتَشْرَبْ	MÜENNES GAİBE

Başka fiillerde de aynı adımları izleyerek emr-i gaibi oluşturabilirsiniz. İşte birkaç örnek:

• ذهب (gitti):
  1. Muzari: يَذْهَبُ (gidiyor)
  2. Cezimleme: يَذْهَبْ (gitsin)
  3. “Nun” Harfi Düşürme: Cemi müennes olmadığı için bu adımı geçiyoruz.
  4. Emir Lamı Getirme: لِيَذْهَبْ (gitsin)
• قرأ (okudu):
  1. Muzari: يَقْرَأُ (okuyor)
  2. Cezimleme: يَقْرَأْ (okusun)
  3. “Nun” Harfi Düşürme: Cemi müennes olmadığı için bu adımı geçiyoruz.
  4. Emir Lamı Getirme: لِيَقْرَأْ (okusun)

ECVEF FİİL EMRİ GAİB

Ecvef fiilin emri gaib çekiminde müfret sığasında sonunu cezmettikten sonra ortadaki illetli harf de silinir.

Örnek olarak قَال  fiilinin emri gaib çekimini görelim. Muzari hali يَقُولُ  oluyor. Başına emir lamı getirince sonunu cezm edeceğiz fakat müfret (tekil) kalıbında ortadaki vav harfini de sileceğiz.

CEMİ	TESNİYE	MÜFRED
لِيَقُولو	لِيَقُولا	لِيَقُلْ	MÜZEKKER GAİB
لِيَقُلْنَ	لِتَقُولا	لِتَقُلْ	MÜENNES GAİBE

2. örnek olarak بَاعَ  (sattı) fiilinin emri gaib çekimini görelim. Muzari hali يَبِيعُ  oluyor. Başına emir lamı getirince sonunu cezm edeceğiz fakat müfret (tekil) kalıbında ortadaki ye harfini de sileceğiz.

CEMİ	TESNİYE	MÜFRED
لِيَبِيعُو	لِيَبِيعا	لِيَبِعْ	MÜZEKKER GAİB
لِيَبِعْنَ	لِتَبِيعَا	لِتَبِعْ	MÜENNES GAİBE

MUZAAF FİİL EMRİ GAİB ÇEKİMİ

Muzaaf fiilin emri gaib çekiminde müfret sığalarında sonunu cezmleyemiyoruz. Bu yüzden müfret (tekil) çekiminde son harfini üstün, esre veya ötre okuyabiliriz ama üstün okumak daha yaygındır.

Örnek olarak رَدَّ (cevapladı) fiilinin muzari hali يَرُدُّ olarak gelir. Bu fiilin başına lamul emir getirince لِيَرُدَّ  (cevaplasın) şeklinde son harfini üstün olarak okuyabiliriz.

CEMİ	TESNİYE	MÜFRED
لِيَبِيعُو	لِيَرُدَّ	لِيَرُدَّ	MÜZEKKER GAİB
لِيَبِعْنَ	لِتَبِيعَا	لِتَبِعْ	MÜENNES GAİBE

Emr-i gaib konusu, Arapçada fiil çekimlerinin anlaşılması ve doğru kullanımı açısından kritik öneme sahiptir. Bu adımları takip ederek farklı fiillerin emr-i gaibini kolayca oluşturabilirsiniz. Umarım konuyu anlatabilmişizdir.

Muttasıl zamirler öğrenmek için tıklayınız.

Marife nekra nedir? 

Emr-i gaib konusunu Arapça olarak öğrenmek için bakınız.

İnstagram hesabımızı takip ederek her gün farklı bilgiler öğrenebilirsiniz. Takip için tıklayınız.