İsmi meful fiilden etkilenen isimdir. Yapılan iş sonucu elde ettiğimiz şeyleri belirtirken kullanırız. Mesela yazmak fiili sonucunda yazılmış olan veya açmak işinin sonunda açık olan bir şey biz bunu ismi mef’ul kalıbıyla anlatırız.
İsmi meful nasıl yapılır?
Sülasi (üç harfli) fiilerde ismi mef’ul yapmak için مَفْعُول kalıbını kullanırız. Nesne alabilen fiillerin ismi mefulü olur. Fiiilin nesne alıp almadığını fiile neyi, kimi sorusunu sorarak bulabiliriz. İsmi mef’ul yapmak için şu adımları izlemeliyiz.
- Fiilin başına üstün harekeli mim harfi getiririz.
- Mim harfinden sonraki harfi cezmleriz.
- Fiilin ikinci harfini ötreleriz ve vav harfiyle uzatırız.
Örneklere bakalım.
كَتَبَ (yazmak) fiilini ismi mef’ule çevirelim.
- Fiilin başına üstün harekeli mim harfi getiririz.
Kelimemiz مَكَتَبَ olur.
- Mim harfinden sonraki harfi cezmleriz.
Kelimemiz مَكْتَبَ olur.
- Fiilin ikinci harfini ötreleriz ve vav harfiyle uzatırız.
Kelimemizin ikinci harfi ت olduğu için onu ötreledik ve yanına uzatma harfi olan و harfini ekledik. مَكْتُوب oldu. Anlamı yazılmış olan, yazılan demektir.
2. ÖRNEK
قَتَلَ (öldürmek) fiilini ismi mef’ule çevirelim.
- Fiilin başına üstün harekeli mim harfi getiririz.
Kelimemiz مَقَتَلَ olur.
- Mim harfinden sonraki harfi cezmleriz.
Kelimemiz مَقْتَلَ olur.
- Fiilin ikinci harfini ötreleriz ve vav harfiyle uzatırız.
Kelimemizin ikinci harfi ت olduğu için onu ötreledik ve yanına uzatma harfi olan و harfini ekledik. مَقْتُول oldu. Anlamı öldürülmüş olan, öldürülen demektir.
İSMİ MEFUL ÖRNEKLERİ
| İsmi Meful anlamı | İsmi Meful Hali | Fiili Mazi Hali | Fiili Mazi Anlamı |
| Bilinen | مَعْلُوم | عَلِمَ | Bildi |
| Hapsedilen | مَحْبُوس | حَبَسَ | Hapsetti |
| Zulmedilen | مَظْلُوم | ظَلَمَ | Zulmetti |
| Üretilmiş olan | مَصْنُوع | صَنَعَ | Üretti |
| Yaratılmış olan | مَخْلُوق | خَلَقَ | Yarattı |
SÜLASİ (ÜÇ HARFLİ) FİİLLERİN HARİCİNDEKİ FİİLLERİN İSMİ MEFULU
Arapça’da fiiller genelde üç harfli olarak gelir. Bu fiillere harfler ekleyerek anlamı değiştirilir veya kuvvetlendirilir. Bazı fiiller de asıl olarak dört veya beş harfli olarak da gelebilir. Şimdi bu fiillerde ism-i meful nasıl yapılır onu öğreneceğiz. Şu adımları takip etmeliyiz.
- Fiilin başına ötreli bir mim harfi getiririz.
Not: Fiilin başında sonradan ekleme olarak elif harfi bulunursa (if’al, istif’al babı) ismi meful yaparken fiilin başındaki elif harfini kaldırırız.
Örneklere bakalım.
اِسْتَعْمَلَ (kullandı) fiilini ism-i mefule çevirelim.
- Fiilin başına ötre harekeli mim harfi getiririz. Fiilimizin başındaki elif harfi ekleme bir harf olduğu için onu kaldırırız.
Kelimemiz مُسْتَعْمَلٌ olur. Anlamı kullanılmış olan, kullanılan demektir.
2.ÖRNEK
شَرَّفَ (şeref verdi) fiilini ism-i mefule çevirelim.
- Fiilin başına ötre harekeli mim harfi getiririz.
Kelimemiz مُشَرَّف olur. Anlamı şereflenmiş olan, şerefli demektir.
3.ÖRNEK
اِحْتَرَمَ (saygı duydu) fiilini ism-i mefule çevirelim.
- Fiilin başına ötre harekeli mim harfi getiririz. Fiilimizin başındaki elif harfi ekleme bir harf olduğu için onu kaldırırız.
Kelimemiz مُحْتَرَم olur. Anlamı saygı duyulan demektir.
İSMİ MEFUL ÇEKİMİ
شَرِبَ (şeribe) içti fiilinin ismi meful çekimi
| CEMİ (ÇOĞUL) | TESNİYE (İKİL) | MÜFRED (TEKİL) | |
| مَشْرُوبُون | مَشْرُوبَانِ | مَشْرُوبٌ | MÜZEKKER |
| مَشْرُوبَات | مَشْرُوبَتانِ | مَشْرُوبَةٌ | MÜENNES |
| Müzekker çoğul | ومَشَارِبُ |
ظَلَمَ (zalame) zulmetti fiilinin ismi meful çekimi
| CEMİ (ÇOĞUL) | TESNİYE (İKİL) | MÜFRED (TEKİL) | |
| مَظْلُومونَ | مَظْلُومَان | مَظْلُوم | MÜZEKKER |
| مَظْلُومَات | مَظْلُومَتان | مَظْلُومَة | MÜENNES |
| Müzekker çoğul | وَمَظَالِمُ |
حَصَلَ (hasale) elde eti fiilinin ismi meful çekimi
| CEMİ (ÇOĞUL) | TESNİYE (İKİL) | MÜFRED (TEKİL) | |
| مَحْصُولُون | مَحْصُولان | مَحْصُول | MÜZEKKER |
| مَحْصُولات | مَحْصُولَتَانِ | مَحْصُولة | MÜENNES |
| Müzekker çoğul | وَمَحاصِلُ |
İSMİ MEFULUN CÜMLE İÇİNDE KULLANIMINA ÖRNEKLER
النَّافِذَةُ مَفْتُوحَةٌ
Pencere açıktır.
لا اُحِبُّ القَهْوَةَ مِنْ الْمَشْرُوبَاتِ
İçeceklerden kahveyi sevmiyorum.
اَصْبَحَ الْمَصْنُوعَاتُ الْيَدَوِّيَّة غَالِيَةً جِدًا
El üretimi çok pahalı oldu.
Özetle ism-i meful yapılan işin neticesini belirten kelimeler için kullanırız. Mesela elde edilmiş olan için mahsul, yazılmış olan için mektup deriz. İsmi meful yapmak için kelimenin başına me harfi, ortadaki harfi de uzatmak için vav harfi getirilerek yapılır. özellikle uzatma harfi olan vav harfinin unutmamalıyız. Bu kalıbı cümlede sıfat olarak da kullanabilirsiniz. Mesela yırtık kağıt, kırılmış bardak gibi…
Arapça isim tamlamasını öğrenmek için tıklayınız.
Arapça kelime çeşitlerini öğrenmek için tıklayınız.
Muttasıl zamirler öğrenmek için tıklayınız.
Marife nekra nedir?
İnstagram hesabımızı takip ederek her gün farklı bilgiler öğrenebilirsiniz. Takip için tıklayınız.