Cemi mükesser kırık çoğul demektir. Arapça’da isimlerin çoğulu kelimenin sonuna ek getirilerek yapılır. Ancak bazı isimlerin çoğulu, diğer çoğul şekillerinden farklı olarak, ismin sonuna ekler eklenmeden değil, kelimenin tamamında yapısal değişikliklerle oluşturulur. Bu çoğul şekline “cemi mükesser” denir, çünkü yapısal olarak kırılmış veya bozulmuştur. Bu tür çoğul yapılarında, kelimenin kökündeki harflerin hareketleri değiştirilebilir veya fazladan (zaid) harfler eklenerek çoğul oluşturulabilir. Bu esneklik, çoğul yapmanın kesin bir kuralının olmamasına neden olur; aynı kelime farklı kalıplarda çoğul olabilir ve hangi kalıba sokularak çoğul yapılacağını önceden kestirmek her zaman mümkün olmayabilir. Belli bir kuralı kaidesi yoktur. Cemi mükesserler murabtır yani kelimenin sonunda açıkça görünen harekeler alabilirler.
Örneğin كِتَاب kelimesinin çoğulu كُتُب şeklinde gelir. Görüldüğü gibi kelimenin sonuna ek getirilerek değil kelimenin yapısı değiştirilerek olmuştur.
Cemi mükesser kelimeler semai olarak gelir yani Araplardan nasıl işitildiyse o şekilde kullanılır. Bu yüzden biz kelimenin çoğulunun nasıl geldiğini tam olarak anlayamayız.
Arapçaya hâkim olmayanlar ve Osmanlı Türkçesi öğrencileri için, bu tür kelimelerin doğru okunması ve anlamlandırılması için sözlük kullanmaları önerilir.
Cemi Mükesser Kalıpları ve Örnekleri
Bu kelimelerin de geldiği başlıca kalıplar bulunmaktadır. Aşağıda başlıca cemi mükesser kalıplarını (vezinlerini) ve örnek kelimeleri bulacaksınız.
Efaal (اَفْعَال) Kalıbı
| Anlamı | Cemi Hali | Anlamı | Müfred Hali |
| Sebepler | اَسْبَاب | Sebep | سَبَبٌ |
| Şekiller | اَشْكَال | Şekil | شَكْلٌ |
| Şahıslar | اَشْخَاص | Şahıs | شَخْصٌ |
| Nehirler | اَنْهَار | Nehir | نَهْرٌ |
Fuuul (فُعُول) Kalıbı
| Anlamı | Cemi Hali | Anlamı | Müfred Hali |
| İşler | اُمُور | İş | اَمْرٌ |
| Borçlar | دُيُون | Borç | دَيْنٌ |
| Sanatlar | فُنُون | Sanat | فَنٌّ |
| Bilimler | عُلُوم | Bilim | عِلْمٌ |
Fuul (فُعُل) Kalıbı
Bu kalıbın yukarıdaki kalıptan farkı vav harfi olmamasıdır.
| Anlamı | Cemi Hali | Anlamı | Müfred Hali |
| Yollar | طُرُق | Yol | طَرِيقٌ |
| Gemiler | سُفُن | Gemi | سَفِينَةٌ |
| Kitaplar | كُتُب | Kitap | كِتابٌ |
| Resuller | رُسُل | Resul | رَسُول |
Fual (فُعَل) Kalıbı
| Anlamı | Cemi Hali | Anlamı | Müfred Hali |
| Devletler | دُوَل | Devlet | دَوْلَة |
| Fotoğraflar | صُوَر | Fotoğraf | صُورَةٌ |
| Milletler | اُمَم | Millet | اُمَّةٌ |
Fial (فِعَل) Kalıbı
| Anlamı | Cemi Hali | Anlamı | Müfred Hali |
| Meslekler | مِهَن | Meslek | مِهْنَةٌ |
| Nimetler | نِعَم | Nimet | نِعْمَةٌ |
| Hikmetler | حِكَم | Hikmet | حِكْمَةٌ |
Fiaal (فِعَال) Kalıbı
| Anlamı | Cemi Hali | Anlamı | Müfred Hali |
| Ülkeler | بِلاد | Ülke | بَلَدٌ |
| Büyükler | كِبَار | Büyük | كَبِيرٌ |
| Adamlar | رِجَال | Adam | رَجُلٌ |
| Dağlar | جِبَال | Dağ | جَبَلٌ |
Fua’al (فُعَّال) Kalıbı
| Anlamı | Cemi Hali | Anlamı | Müfred Hali |
| Yazarlar | كُتَّاب | Yazar | كَاتِبٌ |
| Öğrenciler | طُلَّاب | Öğrenci | طَالِبٌ |
| Yolcular | رُكَّاب | Yolcu | رَاكِبٌ |
| Hakimler | حُكَّام | Hakim | حَاكِمٌ |
Feale (فَعَلَة) Kalıbı
| Anlamı | Cemi Hali | Anlamı | Müfred Hali |
| Tabi olanlar | تَبَعَة | Tabi olan | تَابِعٌ |
| Yaşlılar | عَجَزَة | Yaşlı | عَاجِزٌ |
| Zalimler | ظَلَمَة | Zalim | ظَالِمٌ |
| Cahiller | جَهَلَة | Cahil | جَاهِلٌ |
Fuala (فُعَلاء) Kalıbı
| Anlamı | Cemi Hali | Anlamı | Müfred Hali |
| Vezirler | وُزَرَاء | Vezir | وَزِير |
| Âlimler | عُلَمَاء | Âlim | عَالِم |
| Şehitler | شُهَدَاء | Şehit | شَهِيد |
| Fakirler | فُقَرَاء | Fakir | فَقِير |
Feail (فَعَائِل) Kalıbı
| Anlamı | Cemi Hali | Anlamı | Müfred Hali |
| Sonuçlar | نَتَائِج | Sonuç | نَتِجَة |
| Mesajlar | رَسَائِل | Mesaj | رِسَالَة |
| Ödevler | وَظَائِف | Ödev | وَظِيفَة |
| Şakalar | لَطَائِف | Şaka | لَطِيفَة |
Fevail (فَوَاعِل) Kalıbı
| Anlamı | Cemi Hali | Anlamı | Müfred Hali |
| Sahiller | سَوَاحِل | Sahil | سَاحِل |
| Kurallar | قَوَاعِد | Kural | قَاعِدَة |
| Faydalar | فَوَائِد | Fayda | فَائِدَة |
| Camiler | جَوَامِع | Cami | جَامِع |
Fevail (فَوَاعِل) Kalıbı
| Anlamı | Cemi Hali | Anlamı | Müfred Hali |
| Tarihler | تَوَارِخ | Tarih | تَارِيخ |
| Kanunlar | قَوَانِين | Kanun | قَانُون |
Efail (اَفَاعِل) Kalıbı
| Anlamı | Cemi Hali | Anlamı | Müfred Hali |
| En Büyükler | اَكَابِر | En Büyük | اَكْبَر |
| Yardım Edenler | اَنَاصِر | Çok Yardımeden | اَنْصَرُ |
| En Yüceler | اَعَاظِم | En Yüce | اعْظَمُ |
| En Reziller | اَرَازِل | En Rezil | اَرْزَلُ |
Efilaa (اَفْعِلاءِ) Kalıbı
| Anlamı | Cemi Hali | Anlamı | Müfred Hali |
| Peygamberler | اَنْبِياء | Peygamber | نَبِيٌّ |
| Zekiler | اَذْكِياء | Zeki | ذَكِيٌّ |
| Veliler | اَوْلِيَاء | Veli | وَلِيٌ |
| Haydutlar | اَشْقِياء | Haydut | شِقِيٌّ |
Efile (اَفْعِلَة) Kalıbı
| Anlamı | Cemi Hali | Anlamı | Müfred Hali |
| Sorular | اَسْئِلَة | Soru | سؤال |
| Zamanlar | اَزْمِنَة | Zaman | زَمَنٌ |
| Cevaplar | اَجْوِبَة | Cevap | جَوَابٌ |
| Silahlar | اَسْلِحَة | Silah | سِلاحٌ |
Mefail (مَفَاعِل) Kalıbı
| Anlamı | Cemi Hali | Anlamı | Müfred Hali |
| Masraflar | مَصَارِف | Masraf | مَصْرَفٌ |
| Ofisler | مَكَاتِب | Ofis | مَكْتَبٌ |
| Okullar | مَدَارِس | Okul | مَدْرَسَةٌ |
| Pınarlar | مَشَارِب | Pınar | مَشْرَبٌ |
Mefaaiil (مَفَاعِيل) Kalıbı
| Anlamı | Cemi Hali | Anlamı | Müfred Hali |
| Fermanlar | مَرَاسِيم | Ferman | مَرْسُومٌ |
| Deliler | مَجَانِين | Deli | مَجْنُون |
| Binek Hayvanları | مَرَاكِيب | Binek Hayvanı | مَرْكُوب |
| Anahtarlar | مَفَاتِيح | Anahtar | مِفْتَاحٌ |
Tefaaiil (تَفَاعِيل) Kalıbı
| Anlamı | Cemi Hali | Anlamı | Müfred Hali |
| Tedbirler | تَدَابِير | Tedbir | تَدْبِيرٌ |
| Sorumluluklar | تَكَالِيف | Sorumluluk | تَكْلِيفٌ |
| Göndermeler | تَلامِيح | Gönderme | تَلْمِيحٌ |
| Fotoğraflar | تَصَاوِير | Fotoğraf | تَصْوِيرٌ |
Cemi Mükesser İrabı
Cemi mükesser irabı da hareke ile yapılmaktadır. Cemi mükesser olan isimlerin üç ayrı konumunda, üç ayrı hareke almaktadırlar. Yani ref durumunda zamme, nasb durumunda fetha ve cer durumunda da kesre almaktadır.
Nakıs Fiil konusuna buradan bakabilirsiniz.
Meful çeşitlerini öğrenmek için bakınız.
Arapça işaret isimleri için tıklayınız.
Efalu mukarebeyi öğrenmek için bakınız.
İnstagram hesabımızı takip ederek her gün farklı bilgiler öğrenebilirsiniz. Takip için tıklayınız.
